Jak Ajurweda działa i jak działać, żeby działała
Ajurweda hołduje znanej zasadzie, że lepiej zapobiegać niż leczyć i dlatego kładzie silny nacisk na profilaktykę i prozdrowotne nawyki w życiu codziennym. O choroby najczęściej prosimy się sami: niewłaściwie się odżywiając, nie przestrzegając higieny snu, nieumiejętnie gospodarując czasem niezbędnym na relaks i wypoczynek, ulegając negatywnym emocjom, nadużywając takich czy innych „przyjemności życia”. Współczesna medycyna zachodnia ma na ten temat zdanie bardzo zbliżone do Ajurwedy, zwłaszcza w kwestii właściwej diety i znaczenia aktywności fizycznej. Większość dietetycznych zasad i wskazówek jest nam dobrze znana, ale, uwikłani w coraz bardziej skomplikowaną i złożoną codzienność, w pośpiech, pogoń za nie wiadomo czym i w niezdrowe relacje z innymi i światem, zapominamy o dobrych radach medyków, wyrzekamy się intuicji, a często i zwykłego zdrowego rozsądku. I wtedy chorujemy. Choroby wywołane są zaburzeniami równowagi, zakłóceniem harmonii dosz i żywiołów. Na przykład: pijąc alkohol, paląc papierosy i spożywając pokarmy zdominowane żywiołem ognia sprawiamy, że ten element zaczyna w naszym organizmie dominować, oczywiście kosztem pozostałych. Stąd już tylko mały krok do zaburzeń równowagi zdrowotnej, albo – ujmując rzecz bardziej brutalnie – do paskudnych chorób.
Kiedy pojawia się choroba, przychodzi czas na spotkanie z lekarzem, a ten zaczyna od postawienia diagnozy. Lekarz praktykujący medycynę zachodnią zrobi to na podstawie wywiadu, koncentrującego się głównie na symptomach oraz wyników badań zleconych w kierunku wskazanym przez występujące objawy. Lekarz ajurwedy ogląda dokładnie całego pacjenta: ocenia stan jego skóry, włosów, wygląd języka, gałek ocznych, sylwetkę, tkankę tłuszczową, sposób mówienia i poruszania się. Bada też puls, czasem interesuje go mocz pacjenta. Przeprowadza wywiad, który nie ogranicza się do symptomów. Ajurweda interesuje się bowiem każdym aspektem życia pacjenta, bo z punktu widzenia stanu zdrowia, wszystko jest ważne, na przykład długość snu, czy rodzaj wykonywanej pracy. Na podstawie oglądu i wywiadu lekarz ajurwedy określa dominującą doszę pacjenta, która wyznacza jego prakriti i dopiero wtedy stawia diagnozę. Określając typ organizmu na podstawie cech pierwotnych (budowa kośćca, karnacja, owłosienie itd.) oraz skłonności ustala najpierw rodzaj zaburzeń, które możemy nazwać energetycznymi. Na przykład dany organizm charakteryzuje miażdżąca przewaga jednej z dosz ze wskazaniem na dominację konkretnego żywiołu, a pozostałe dosze i żywioły są bardzo osłabione. Postępując od diagnozy energetycznej ku medycznej, lekarz wskazuje uszkodzenia i osłabienie poszczególnych organów i diagnozuje chorobę. A po diagnozie, podobnie jak w przypadku działania medycyny zachodniej, następuje terapia, która obejmuje zabiegi i leki oraz wskazania dietetyczne.
Dawniej ajurweda wykonywała wszelkie zabiegi medyczne, włącznie ze skomplikowanymi operacjami chirurgicznymi, także w zakresie chirurgii plastycznej. Współczesna ajurweda oddała chirurgię medycynie zachodniej, dysponującej obecnie wysoko rozwiniętą technologią i doskonałymi narzędziami, a sobie pozostawiła mniej inwazyjne sposoby leczenia. Oczywiście często dochodzi od swoistego mariażu medycyny zachodniej i Ajurwedy, gdyż wielu lekarzy, zwłaszcza w Indiach, posiada, ku pożytkowi pacjentów, dyplom obu sztuk medycznych.
Ajurweda współcześnie
Współcześnie stosowane zabiegi ajurwedy to głównie irygacje, wlewy, lewatywy, kąpiele parowe i wyspecjalizowane masaże poszczególnych części ciała, od głowy poczynając, a na stopach kończąc.
Przed rozpoczęciem każdej terapii, często długotrwałej i wymagającej ze strony pacjenta dyscypliny i współpracy, Ajurweda zaleca gruntowne oczyszczenie organizmu ze złogów i toksyn, nagromadzonych przez lata w organach i tkankach. Cykl zabiegów oczyszczających nosi nazwę panchakarma (panćakarma) i chyba ludzkość nie wymyśliła jeszcze nic lepszego jeśli chodzi o skuteczność. Efektywność detoksykacji wzrasta, gdy towarzyszy jej odpowiednio dobrana dieta i ustalony rytm dnia, w którym musi znaleźć się miejsce na ćwiczenia jogi, relaks i medytację. Medytacja nie oznacza wykonywania konkretnych medytacyjnych praktyk religijnych, ale raczej skupienie, wyciszenie i wyregulowanie oddechu, który – według Ajurwedy – ma również pierwszorzędne znaczenie dla naszego stanu zdrowia i samopoczucia. Podczas cyklu zabiegów oczyszczających pacjentowi podaje się również leki i zioła wspomagające proces detoksykacji.
Po oczyszczeniu organizmu z ama (toksyn) lekarz ponownie ocenia stan pacjenta i, gdy jest to konieczne, ordynuje zabiegi oraz leki ukierunkowane na konkretne schorzenia. Ustalana jest również dieta, której pacjent powinien bezwzględnie przestrzegać, jeśli chce osiągnąć oczekiwane rezultaty.
Leki ajurwedyjskie sporządzane są głównie ze składników roślinnych: ziół, nasion, owoców, roślin przyprawowych i kwiatów. Do ich wytwarzania używa się również naturalnych olejów i olejków, minerałów oraz ingrediencji pochodzenia zwierzęcego, takich jak miód, mleko, ghee, a nawet destylowany krowi mocz. Niektóre leki mają działanie łagodne i, podobnie jak wszelkie zioła, skuteczność ich zależy od regularnego i długotrwałego stosowania. Inne medykamenty działają mocno a nawet gwałtownie, należy więc bezwzględnie przestrzegać wskazań lekarskich. Wszystkie leki są niemal wolne od wywoływania skutków ubocznych i niepożądanych. Niemal, gdyż nie można wykluczyć przypadków uczulenia na jakiś składnik, nieświadomego skojarzenia leku z wchodzącymi z nim w interakcję lekami farmakologii zachodniej, homeopatycznymi i innymi, spożycia pokarmów i napojów wzmagających lub osłabiających działanie leku (np. alkohol, ostre przyprawy), czy wreszcie – przedawkowania. Niemniej jednak leki ajurwedyjskie uważane są za bezpieczne i skuteczne.
Ważnym elementem ajurwedyjskiej terapii są masaże, wykonywane z użyciem środków pomocniczych: olejków, proszków ziołowych itp. Masaż nie tylko doskonale wpływa na poszczególne części ciała i jego organy wewnętrzne, ale poprzez pobudzanie systemu nadi, który można nazwać energetycznym krwiobiegiem, wpływa na umysł i ducha. Masaże przywracają prawidłowy przepływ energii i prany w organizmie, uspokajają, relaksują, uwalniają od lęków.
Wszystkie zabiegi Ajurwedy mogą być stosowane nie tylko jako terapia, ale również w charakterze profilaktyki. Każdemu od czasu do czasu przyda się solidne odtrucie, bo przecież toksyny wchłaniamy nieustannie: z powietrza, pożywienia i negatywnych emocji, których nie da się uniknąć. Do lekarza ajurwedy nie zgłaszamy się więc wyłącznie wtedy, gdy zaczynamy niedomagać. Praktyka Ajurwedy to nie tylko leczenie, ale przede wszystkim uczenie ludzi, jak powinni żyć, aby nie zachorować. Dlatego o Ajurwedzie mówi się, że jest czymś więcej niż nauką medyczną. Ajurweda to filozofia życia, której podstawę stanowi medycyna, przy czym medycyna ajurwedyjska zajmuje się człowiekiem jako całością, jego ciałem, umysłem i duchem. W tym kontekście, traktując ajurwedę jako filozofię życia, można mówić o ajurwedyjskim stylu życia. A ajurwedyjski styl życia jest zdrowy, rozsądny i radosny. To po prostu dbanie o siebie na każdym poziomie i w każdej życiowej sytuacji. W pracy i w czasie wypoczynku, podczas przygotowywania i spożywania posiłków, w czasie spotkań i rozmów z ludźmi.
Ajurweda działa sprawnie i skutecznie: poprzez świetną diagnostykę, zabiegi, leki i dietę. Także poprzez zalecenia profilaktyczne. A jak działać, żeby wszystko to, czym obdarowuje nas ajurweda działało? Wystarczy przestrzegać kilku mądrych rad:
– żyj w harmonii z sobą i ze światem
– staraj się lubić ludzi i lubić swoje życie
– wysypiaj się i dobrze wypoczywaj
– ruszaj się, każda forma ruchu to błogosławieństwo dla ciała
– stosuj zrównoważoną dietę dobieraną w zależności od pory roku, wykonywanej pracy i wymogów organizmu
– unikaj zatruwania organizmu substancjami toksycznymi
– unikaj złych emocji: nienawiści, zawiści, żądzy, złości
– naucz się wybaczania
– ciesz się życiem
– uprawiaj jogę lub inną formę medytacji – równowaga i spokój ducha to odtrutka na negatywne emocje, stres i mentalne przemęczenie
I to w zasadzie wszystko. Nawet jeśli dopadnie nas choroba, na skutek genów, karmy czy infekcji, Ajurweda może sobie z nią poradzić. Połączenie wysiłków pacjenta i lekarza to obietnica zadziałania terapii. I nie musimy wybierać: Ajurweda czy medycyna Zachodu, bo obie doskonale się uzupełniają i razem mogą wiele zdziałać.
Zobacz część pierwszą